Marija Janjion (24. decembar 1926 – 23. avgust 2020) bila je poljski naučnik, književni teoretičar i kritičar, kao i feministkinja. Bila je profesor na Institutu za književna istraživanja Poljske akademije nauka, specijalizovana za književni romantizam.

Janjion je takođe bila članica Poljske akademije učenja. Imala je počasni doktorat Univerziteta u Gdanjsku.

Rođena je 24. decembra 1926. godine u Monkiju. Do 1945. godine živela je u Vilnjusu, gde je završila srednju školu i provela godine Drugog svetskog rata. Bila je članica Poljskog izviđačkog i vodičkog udruženja (poljski: Związek Harcerstwa Polskiego, ZHP), koje je bilo povezano sa Domovinskom armijom, i radila je kao veza. Nakon rata, ona i njena porodica preselili su se u Bidgošč kao rezultat posleratnih zamena populacije.

Godine 1945. položila je maturski ispit u Torunju. Studirala je poljske studije na Univerzitetu u Lođu. Od 1946. godine pohađala je kurs književne kritike koji je vodio Stefan Žolkjevski iz nedeljnika Kuznica. Godine 1947. počela je da objavljuje svoje članke i recenzije i pridružila se Akademskom savezu mladih borbi „Život“. Godine 1948. postala je članica uredničkog osoblja nedeljnika Vieš (“Selo”). Godine 1948. zaposlila se u Institutu za književna istraživanja Poljske akademije nauka gde je radila do penzionisanja 1996. godine.

Između 1948. i 1978. godine bila je aktivna članica Poljske ujedinjene radničke partije.

Godine 1951. stekla je master diplomu na Univerzitetu u Varšavi. Godine 1957. počela je da radi na Višoj pedagoškoj školi u Gdanjsku (WSP). Godine 1968. imenovana je za šefa Odeljenja za istoriju književnosti 19. veka. Nakon događaja u martu 1968. godine, otpuštena je sa svoje pozicije na WSP jer su komunističke vlasti bile zabrinute zbog rasta njenog uticaja na univerzitetske studente. Njena predavanja su naglašavala revolucionarne i liberalne aspekte romantizma koji nisu bili u skladu sa zvaničnom i opšte prihvaćenom interpretacijom književnog kanona i podsticala su njene studente da usvoje smelu, prkosnu i originalnu perspektivu na poljsku književnost. Nakon osnivanja Univerziteta u Gdanjsku, počela je da radi na Fakultetu poljske filologije.

Godine 1970. Janjion se pridružila tajnim društvima usmerenim protiv komunizma u Poljskoj. Bila je jedna od osnivača nezavisnog Društva za studijske kurseve. Godine 1973. dobila je titulu profesora humanističkih nauka. Godine 1979. postala je članica Poljskog udruženja pisaca (Związek Literatów Polskich)

Postala je kritičnija prema nametnutim stavovima i vrednostima u vezi sa poljskom književnošću, kako klasičnom tako i savremenom, i prema poljskim stavovima o ratu, vojnicima, herojstvu, vojnim ustancima i mučeništvu. Godine 1976. objavila je studiju o ratu i formi, diskutujući o nedavno objavljenom Privatnom dnevniku Varšavskog ustanka pesnika Mirona Bialoševskog. Zbog toga što je opisala dnevnik kao delo koje prikazuje rat i ustanak iz civilne, nemitološke, neherojske perspektive, bila je široko kritikovana. Optužena je, kao i Miron Bialoševski, za sramoćenje poljskih vrednosti. Njeni nezavisni stavovi, koji su osvojili poštovanje među studentima i akademskim članovima, kao i njene veze sa opozicijom, učinili su je potencijalnim neprijateljem države

Kada je počeo pokret Solidarnost, Janjion je potpisala pismo 64 intelektualca podržavajući štrajkove, ali pozivajući na akcije koje ne bi doprinele krvoproliću. Godine 1981. pojavila se na Kongresu poljske kulture, koji je prekinut uvođenjem vanrednog stanja u Poljskoj. Pozvala je na veliki nacionalni pokret, koji je do sada uglavnom bio vođen strastima, da se pretvori u intelektualni napor.

U 1990-im, pridružila se Društvu za humanizam i nezavisnu etiku (Stowarzyszenia na Rzecz Humanizmu i Etyki Niezależnej). Godine 1989. postala je članica Poljskog udruženja pisaca i 1991. godine Poljskog PEN kluba. Godine 1994. dobila je počasni doktorat Univerziteta u Gdanjsku. Između 1997. i 2004. godine služila je u žiriju Nike nagrade, najviše književne nagrade u Poljskoj, a od 2000. do 2004. godine radila je kao predsednica žirija. Od 1992. do 2010. godine nastavila je da drži otvorena predavanja na Institutu za sociologiju i filozofiju Poljske akademije nauka

Preminula je u 93. godini u Varšavi 23. avgusta 2020. godine

Prema Janjion, romantizam je revolucija misli koja omogućava različite uvide u istoriju, prirodu i čovečanstvo. Ona je naglasila da u romantizmu sa vremenom raste značaj osećaja apsurda i groteske u odnosu na postojanje, izraženog u ironiji i melanholiji. Ona prati nastanak romantizma do ponovnog otkrivanja modernog “ja”, koje se u početku prvenstveno manifestovalo u individualizmu istražujući iskustvo i misteriju određenog postojanja. Romantična mašta otkrila je novu stvarnost: unutrašnji svet snova i fantazama. Ona je uvela ideju “podsvesnog čoveka” koji izražava prethodno skrivene i potisnute misli iako su još uvek postojale različite sfere potiskivanja. Romantično oslobođenje bilo je moguće zahvaljujući odbacivanju klasicizma i njegovog dogmatskog i jednodimenzionalnog razumevanja tradicije koje je ograničavalo maštu. Romantična multilateralna i pluralistička perspektiva na tradiciju postala je osnova za novi kulturni paradigmu. Međutim, u svom delu Romantična groznica, ona pokazuje da romantizam nije mogao da se drži statičnog i nedvosmislenog sistema — čak ni među svojim epigonima, jer su oni samo pojačali njegove antinomije i pretvorili ih u stereotipe

U svojim knjigama, ona je diskutovala o brojnim aspektima ove nove paradigme kao što su novi romantični heroj; radikalno kršenje tabua smrti; ponovno istraživanje skrivenog i zaboravljenog koje je dovelo do uzdizanja narodnih kultura (posebno narodne kulture, ali i paganske, slovenske, nordijske i orijentalne kulture); koncept prirode kao modela; način postojanja koji na neizbežan način identifikuje stvaranje sa uništenjem ili čak samouništenjem i život sa smrću; razumevanje istorije kao teofanije; dramatična filozofija postojanja koja se proteže od spasenja do ništavila; kao i potisnuta egzistencijalna iskustva (deteta, ludaka ili žene)